Porady dla hodowców
Zakażenie adenowirusowe typ II
Pierwszy opis tej nowej choroby gołębi podali Herdt i wsp. w 1995 roku. Sama choroba pojawiła się w październiku 1992 roku w stadzie belgijskich gołębi pocztowych i charakteryzowała się nagłymi upadkami ptaków, niezależnie od wieku. O tego czasu choroba rozprzestrzeniła się w wielu krajach europejskich. Kliniczne objawy chorobowe są bardzo słabo wyrażone, niekiedy obserwowano jedynie żółtawy, płynny kał i zwracanie z wola. Zakażone ptaki padają najczęściej w ciągu 24 godz., a żaden z gołębi wykazujących objawy kliniczne nie przeżył dłużej niż 48 godz. Podejmowane leczenie za pomocą różnych środków przeciwbakteryjnych ( antybiotyków) nie ma żadnego wpływu na przebieg infekcji. Śmiertelność w zaatakowanym stadzie wynosi średnio 30 %, choć niekiedy sięga 100 %. Chorobą często występuje w Belgii stanowiąc około 15 % wszystkich przypadków diagnozowanych w specjalistycznym Ambulatorium Instytutu Chorób Ptaków Uniwersytetu w Gent. Jest interesujące, że w przypadkach chorobowych stwierdzonych w Belgii, 45 % padłych z powodu adenowirozy typu II gołębi było samcami natomiast 55 % samicami. Jak dotychczas opisano, że choroba może występować u gołębi w wieku od 10 dni do 6 lat. Całościowa analiza przypadków choroby dokonana w Belgii przez Herdt'a i wsp. wykazała, że w 60 % stad choroba rozpoczęła się od jednej grupy wiekowej oraz, że w 7 % przypadków objęła wszystkie grupy wiekowe danego stada. Jest bardzo charakterystyczne dla tej choroby, że pozostałe gołębie w stadzie nie wykazywały żadnych klinicznych objawów chorobowych. Czasami hodowcy obserwowali, że jeśli młode po padłych rodzinach samodzielnie.
Pobierały pokarm lub były karmione przez inne gołębie to rozwijały się one zupełnie normalnie. Zwykle choroba trwa w stadzie przez okres około 6 tygodni. Nie stwierdzono, aby na występowanie tej choroby miały wpływ czynniki stresotwórcze jak pierzenie czy udział w wystawach. Nie stwierdzono również wpływu pory roku na występowanie tej jednostki chorobowej .
Podczas badania sekcyjnego gołębi padłych z powodu zakażenia adenowirusami typ II można stwierdzić wyraźne zmiany anatomopatologiczne w wątrobie.
Narząd ten jest obrzęknięty, żółtawo zabarwiony, blady. Nie obserwuje się, w odróżnieniu od adenowirusowego zapalenia wątroby typ I, zmian zapalnych w jelitach.
Badanie histopatologiczne wykazuje natomiast obecność I nowych eozynofi1nych lub amfofi1nych ciałek wtrętowych w jądrach hepatocytów. Charakterystyczną cechą jest bardzo intensywna ogniskowa lub rozlana martwica miąższu wątroby. W diagnozie różnicowej zakażeń adenowirusowych typ II u gołębi lekarz weterynarii winien uwzględnić: zatrucie, streptokokozę, salmonellozę, kolibakteriozę, paramyksowirozę. W zasadzie w warunkach krajowych najbardziej dostępną metodą pozwalającą na wykrycie zakażenia adenowirusami jest badanie histopatologiczne.
Do badania, w specjalistycznej placówce diagnostycznej, powinny być nadesłane całe zwłoki - świeżo padłych gołębi. Im krótszy jest czas od zejścia do pobrania prób tym badanie jest łatwiejsze do wykonania I interpretacja wyników pewniejsza. W przypadku trudności 'I. przysłaniem materiału, lekarz weterynarii może łatwo pobrać próbki do specjalnych płynów utrwalających. Tak przygotowane próbki mogą być przechowane przez dłuższy czas. Wynik badania histopatologicznego uzyskuje się po kilkunastu dniach.
Alarmujący wzrost liczby przypadków wtrętowego zapalenia wątroby u gołębi w wielu krajach spowodował, że podjęto badania nad opracowaniem szczepionki w celu zapobiegania tej chorobie. Jak dotychczas prace te nie wyszły poza etap badań laboratoryjnych i wciąż brak jest specyficznych szczepionek przeciwko adenowirusom gołębi.
Z ustnych informacji uzyskanych przez autora od specjalistów z Holandii wynika, że niektórzy lekarze weterynarii w tym kraju używają do szczepienia przeciwko zakażeniom adenowirusowym u gołębi zabitej szczepionki kurzej przeciwko EDS'76 o nazwie Nobilis EDS'76. Brak jest jednak szczegółowych danych potwierdzających celowość takiego postępowania.
Brak jest również specyficznego leczenia tej choroby. Przy podejrzeniu wtórnych powikłań bakteryjnych stosuje się przez 5 kolejnych dni mieszankę: Kosulvit - 2 g na 1 litr wody; Trichonidazol - 1,5 g na l litr wody, Glucovit - 2 mI preparatu na l litr wody. Przy braku popra konieczne jest określanie wrażliwości bakterii i leczenie zgodne z wskazaniem antybiotykogramu. W stadach, w których wystąpił zakażenie adenowirusowe typ I konieczne jest leczenie zakażeń i inwazji towarzyszących (rzęsistki, robaki, pasożyty zewnętrzne itp.).
Należy dążyć do minimalizowania skutków zakażenia i podniesienia odporności stosując:
- preparaty zawierające elektrolity (Elisol, Mineral TS, Duphalyte, Effydral, Natural Elektrolit);
- preparaty osłaniające przewód pokarmowy (Protexin Nutriein,
StuImisan, węgiel, napar z rumianku);
- preparaty wielowitaminowe (Aminovitamin, Dolfos DG);
- immunostymulatory (Lewamizol, wyciąg z jeżówki);
- preparaty osłaniające miąższ wątroby (Hepavit, Ascorequil,
Sodiazot, Floratonyl, Aniron, Sylimarol);
- preparaty zasiedlające (Liviferm, Protexin soluble).
Należy również pamiętać o niszczeniu zarazka w środowisku poprzez stosowanie preparatów odkażających (Pollena Jod, Virkon, Virocid).
W stadach, w których wystąpiło zakażenie adenowirusowe typ II konieczne jest również leczenie zakażeń i inwazji towarzyszących (rzęsistki, robaki, pasożyty zewnętrzne itp.). W przyjętym w takim stadzie programie leczniczym stosuje się między innymi:
- preparaty osłaniające miąższ wątroby (Hepavit, Ascorequil, Sodiazot,
Floratonyl,Aniron, Sylimarol);
- preparaty wielowitaminowe (Aminovitamin, Dolfos DG);
- immunostymulatory (Lewamizol, wyciąg z jeżówki);
- preparaty zasiedlające (Liviferm, Protexin soluble).
Należy również pamiętać o niszczeniu zarazka w środowisku poprzez stosowanie preparatów odkażających (Pollena Jod, Virkon, Virocid). Hodowcy, którzy chcą ustrzec swoje gołębniki przed zakażeniami adenowirusowymi powinni przestrzegać zasady higieny weterynaryjnej, zwracając szczególną uwagę na to, aby:
Nie włączać do stada gołębi niewiadomego pochodzenia;
Przed włączeniem gołębia do stada poddać go przynajmniej 4 tygodniowej kwarantannie;
Unikać wszystkich czynników upośledzających sprawność układu odpornościowego gołębi (zatrucia, stres środowiskowy, leki immunosupresyjne);
Regularnie szczepić gołębie przeciwko chorobom zakaźnym (paramyksowiroza, ospa, salmonelloza).
Zakażenie adenowirusowe typ I
Zakażenia adenowirusowe typ I stanowią poważny problem II ptaków młodych. Najczęściej przypadki zachorowań nie są odnotowywane u ptaków starszych niż 6 miesięczne. W specjalistycznym piśmiennictwie powszechnie przyjmuje się, że gołębie starsze niż 12 miesięczne nie chorują na zakażenie adenowirusowe typu 1. Wydaje się, że II1Irsze gołębie nabywają odporności wiekowej podobnie jak to jest w przypadku zakażeń adenowirusami u innych gatunków ptaków. Nie obserwowano również przypadków chorobowych u piskląt w gnieździe. W większości przypadków najbardziej typowym objawem klinicznym jest wodnista biegunka u wszystkich młodych gołębi w stadzie, niekiedy obserwuje się również zwracanie z wola. Śmiertelność nie jest zazwyczaj wyższa niż 10%. Chore ptaki szybko tracą wagę. Jeśli nie dojdzie do powikłań bakteryjnych chore gołębie wracają do zdrowia po około 7 dniach.
Choroba pojawia się zazwyczaj w czasie lotów młodych gołębi pocztowych, a więc w miesiącach sierpień-wrzesień, choć może występować w okresie od kwietnia do września. Przyjmuje się, że młode gołębie zakażają się od zainfekowanych osobników w trakcie transportu na loty. Wirus atakuje nabłonek jelit, gdzie usadawia się w jądrach enterocytów (komórek jelitowych), co prowadzi do znacznego uszkodzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Z tego też powodu zahamowane jest wchłanianie składników odżywczych. Uszkodzone są również mechanizmy obronne jelit, co bardzo często prowadzi do namnażania się bakterii obecnych w przewodzie pokarmowym, zwłaszcza e-coli.
Intensywne namnożenie tej bakterii prowadzi do objawów posocznicy. Chore gołębie wykazują wtedy objawy biegunki, kał jest zielonej barwy, niekiedy pienisty. Stwierdza się postępujące wychudzenie, jak również bardzo silne osłabienie, w końcu dochodzi do zejścia śmiertelnego.
Adenowirusy atakują również i inne narządy prowadząc do bardzo charakterystycznych zamian. Dochodzi do specyficznego zapalenia wątroby określanego jako wtrętowe zapalenie wątroby typ 1. Duże ilości wirusa wydalane są z kałem, tak, że w ciągu 4-5 dni dochodzi do zakażenia innych młodych gołębi w stadzie. Gołębie, które przechorowały przez kilka tygodni mają bardzo słabą formę lotową. Ze względu na trwają kilka dni wydalanie wirusa z kałem, nie należy lotować gołębi ze sta podejrzanych o zakażenie adenowirusami. Chorobę obserwowano również u młodych gołębi ozdobnych.
Zmiany sekcyjne w przebiegu adenowirozy typ I obejmują jelita cienkie (zapalenie nieżytowe, miejscami nieżytowo-krwotoczne i wątrobę (przekrwienie, niekiedy zmiany zwyrodnieniowe) Najpewniejszą metodą rozpoznania tej jednostki jest histopatologiczn badanie wątroby oraz jelit i stwierdzenie typowych ciałek wtrętowych w jądrach komórek. W obrazie histologicznym typowa jest obecność dużej liczby dużych wewnątrzjądrowych ciałek wtrętowych w wątrobie i jelitach, natomiast zmiany martwicowe w wątrobie są stosunkowo mało zaznaczone. W diagnozie różnicowej należy uwzględnić: zakażeni adenowirusowe typ II, paramyksowirozę, salmonellozę, hexamitiazę.
Trichomonoza
Trichomonoza zwana również trichomonadozą (trichomonadosis) należy do najczęściej występujących i najgroźniej szych, obok salmonellozy, chorób gołębi~" Największy problem stanowi u ptaków młodych (piszczaków) w momencie opuszczania przez nie gniazd i samodzielnego przyjmowania pokarmu. Leczona z nienależytą konsekwencją powoduje znaczne straty.
Etiologia
Chorobę zwaną przez hodowców gołębi "żółtym guzkiem", "pleśniawką", "kaszakiem" lub "grzybkiem" wywołuje jednokomórkowy pierwotniak z rodziny wiciowców - rzęsistek Trichomonas columbae. Pasożyt ma ksztah gruszkowaty i wielkość rzędu 6-8 mikrometrów. Posiada cztery wici umożliwiające mu szybkie poruszanie się ruchem drgającym posuwistym w płynnym środowisku (np. śluzie czy ślinie). Żywicielem rzęsistka w warunkach naturalnych są gołębie zarówno dzikie, jak i domowe. Rzęsistkowica jest najbardziej niebezpieczna dla młodych ptaków prowadząc do częstych padnięć lub uniemożliwiając ich zdrowy odchów, który potem w bardzo ujemny sposób rzutuje na wartość hodowlaną zwierzęcia, a w przypadku gołębi pocztowych na zdolności lotowe. Woda i pasza, z której korzystały chore gołębie może również stać t się źródłem zakażenia dla indyków i kur, a same gołębie dla ptaków (drapieżnych polujących na nie).
Trichomonoza ujawnia się najczęściej w czasie lęgów, a ściślej w trakcie lub końcowej fazie odkarmiania piskląt przez osobniki rodzicielskie. Najbardziej podatne na zakażenie rzęsistkiem są pisklęta w wieku 2-4 tygodni, które padają zwykle krótko po opuszczeniu gniazd. Ich mechanizmy obronne nie są, bowiem jeszcze w pełni wykształcone, II odporność powstaje powoli i jest z reguły niska. Młode zarażają się od rodziców bezobjawowych nosicieli poprzez podawany im pokarm, tzw. "mleczko", które powstaje w wolu ptaków karmiących w początkowej Illzie odchowu piskląt. Podczas każdego karmienia organizm młodego ptaka jest systematycznie zarażany, coraz większą liczbą pasożytów, które w przypadku szczepu o wysokiej chorobotwórczości atakują z kolei narządy wewnętrzne: serce, trzustkę, wątrobę, płuca oraz worki powietrzne. W organach tych można znaleźć zwarte, żółte guzy martwicze różnej wielkości. Zaatakowanie przez pasożyta mięśnia sercowego powoduje duszność, a chory ptak gwałtownie "chwyta" powietrze. Pasożyty atakujące młode gołębie namnażają się w ich wolu, okolicach pQpka i steku, a niekiedy wątrobie, natomiast u dorosłych osobników głównie w wolu.
Śmiertelność wśród młodzieży zwykle przekracza 50 %, a niekiedy sięga 80 %. Największe szanse na przeżycie mają te osobniki, u których zmiany ograniczają się do wola, przełyku i jamy dziobowej, bez ucisku na drogi oddechowe. Te, które przeżyją zwykle stają się nosicielami pasożyta przez całe życie. Z tego właśnie powodu rzęsistkowica jest najbardziej niebezpieczna dla młodych ptaków powodując wśród nich największe straty.
Karmienie osobników rodzicielskich zwłaszcza ostrym ziarnem jęczmienia i owsa dodatkowo ułatwia zakażenie rzęsistkiem ich piskląt z powodu powstających mikro urazów w błonie śluzowej górnych odcinków przewodu pokarmowego.
Ptaki dorosłe, jak i młódki po opuszczeniu gniazda mogą również ulec zakażeniu w wyniku spożycia starej i zalegającej np. w rynnach czy innych zagłębieniach wody (pasożyt zachowuje w niej swoje zdolności inwazyjne nawet przez kilka godzin), zawierającej ślinę chorych gołębi oraz w wyniku zanieczyszczenia poideł i karmy w gołębniku. W ziarnie pokrytym śliną i upuszczonym przez ptaki ze zmianami w jamie dziobowej (niemożność połknięcia z powodu guzowatych zmian) rzęsistki mogą przeżyć nawet do 5 dni.
Bezpośredni kontakt z gołębiami chorymi np. podczas transportu na loty, w czasie wystaw, sprzedaży na targowiskach itp. sprzyja zakażeniu. Również zalatywanie (zwłaszcza gołębi pocztowych) na pola, dachy domów czy place miejskie może prowadzić do ich zarażenia od gołębi dzikich czy miejskich. Rzęsistkowica nie przenosi się przez jajo, dlatego też dysponując cennymi, ale zarażonymi pasożytem osobnikami rodzicielskimi można podkładać złożone przez nie jaja lub świeżo wyklute pisklęta (przed pierwszym nakarmieniem) innym, zdrowym ptakom.
Okres inkubacji choroby zależy od zjadliwości pasożyta i wynosi od 4 do 14 dni. Poszczególne gołębie chorują 2-10 dni, a w zaatakowanym stadzie trichomonadoza trwa zwykle ponad 3 tygodnie i powtarza się przy każdym następnym lęgu powodując coraz większe straty wśród młodych gołębi.
Najbardziej niebezpieczni dla stada są bezobjawowi nosiciele pasożyta. Ocenia się, że prawie 90 % gołębi jest nosicielami rzęsistka. Nosicielstwo może trwać przez całe życie ptaka, a wraz z wiekiem objawy kliniczne są coraz słabiej wyrażone.
Objawy kliniczne
Nasilenie objawów klinicznych w dużym stopniu zależy od zjadliwości rzęsistków. Choroba przebiega zwykle pod trzema postaciami klinicznymi: zmianami zlokalizowanymi w jamie dziobowej, postacią pępkową i narządową.
Objawy są najbardziej widoczne i charakterystyczne u gołębi młodych. Zarażone ptaki mają nastroszone pióra i opuszczone skrzydła, matowe upierzenie, gorączkują, przestają pobierać pokarm i stają się osowiałe, wychudzone, a ich rozwój ulega zahamowaniu. Po rozwarciu dzioba, zwykle na sinej błonie śluzowej gardła, podniebienia i pod językiem widoczne są typowe szaro-żółte guzki oraz zielonkawa lub żółtawa wydzielina, która może wypływać z dzioba.
Guzki zwykle w przeciągu kilku dni powiększają się i mogą osiągnąć wielkość 3-4 cm. Powoduje to nienaturalne zgrubienie górnego odcinka szyi. Młode ptaki mają ponadto trudności w oddychaniu, a wiele z nich ginie z powodu uduszenia, gdyż serowate złogi złuszczonego nabłonka gromadząc się w jamie dziobowej tworzą zbite grudy . Wodnista biegunka i kałomocz barwy zielono-białej są również częstym objawem. Niekiedy guzki stwierdza się również wokół oczu i dzioba oraz w okolicach kloaki i pępka. Czasami u piskląt występuje tylko jeden bardzo duży (wielkości śliwki), twardy guz w okolicach kloaki i pępka. Do pierwszych objawów rzęsistkowicy należą także objawy kataralne, kichanie, zapalenie wola z powodu zalegającej w nim karmy oraz nienaturalne ruchy głową.
Objawy u dorosłych ptaków są bardzo skąpe, mało wyraźne i bez mikroskopowej oceny wymazu z wola niekiedy prawie nieuchwytne. l' osobników tych utrzymuje się, bowiem stan równowagi pomiędzy
Trichomonoza - rozległe ognisko martwicowe w okolicy gardła
pasożytami a mechanizmami obronnymi organizmu ptaka, który często znajduje się w dobrej kondycji ogólnej. Gołębie takie mogą nawet wykarmiać pierwsze młódki bez strat, lecz niestety jednocześnie zakażają (przez poidło) inne, zdrowe ptaki w stadzie. Dopiero pojawienie się czynnika osłabiającego odporność (zwłaszcza u ptaków zarażonych rzęsistkiem o wysokiej chorobotwórczości) wyzwala ciężką postać kliniczną choroby. Dzieje się tak najczęściej po zadziałaniu silnego czynnika stresowego, którym może być równoczesne zakażenie innym zarazkiem. Wtedy może pojawić się kaszel, kichanie, drobne, prosowate guzki w jamie dziobowej oraz zaczerwienienie i rozpulchnienie błon śluzowej. Zwykle dołączą się również przemijająca biegunka, chudnięc' związane ze spadkiem apetytu, upierzenie traci połysk, a znacznemu pogorszeniu ulegają zdolności lotowe gołębi pocztowych (często błądz oraz odchów młódek. Po wysiłku (np. długim i wyczerpującym locie objawy choroby zwykle zaostrzają się.
Leczenie
Podjęcie właściwego leczenia w momencie wystąpienia chorób w stadzie jest bardzo ważne i ma kluczowe znaczenie w całkowity uwolnieniu go od pasożytów. Często jednak leczenie jest niewystarczające powierzchowne i nie prowadzone z należytą konsekwencją. Dochodzi wtedy tylko do zaleczenia choroby, a nie do jej całkowitej likwidacji. Dlatego też lekarz weterynarii, który potraktował sprawę powierzchowni zostaje wkrótce wezwany ponownie do tego samego hodowcy, gdyż nawrót choroby pojawia się w momencie kolejnego lęgu i odchowywania młodych, przy czym straty z jej powodu są coraz większe.
Leczenie młódków jest obecnie całkowicie możliwe i daje dobre rezultaty. Nie leczymy natomiast bezobjawowych nosicieli zarażonych rzęsistkami o niskiej chorobotwórczości, gdyż wyleczenie ich jest bardzo trudne i niekiedy wręcz niemożliwe. Gołębie pocztowe z objawami duszności pochodzenia sercowego należy eliminować ze stada, gdyż ich leczenie jest mało skuteczne i nieopłacalne.
W celu eliminacji trichomonozy ze stada należy przede wszystkim skoncentrować się na leczeniu chorych ptaków dorosłych oraz nosicieli, zarówno bezobjawowych, a zakażonych rzęsistkiem o dużej chorobo twórczoci oraz zakażających swoje potomstwo podczas karmienia mleczkiem. Przy wyborze leku należy brać pod uwagę etap pracy hodowlanej.
W okresie rozrodczym zaleca się stosowanie preparatów zawierających karnidazol lub metronidazol. W Pozostałych okresach można zastosować preparaty zawierające dimetridazol.
Profilaktyka
W środowisku zewnętrznym rzęsistek szybko ginie. Jest szczególnie wrażliwy; na wysuszenie i gnicie. Niszcząco działa na niego większość środków odkażających . W stadach występuję których choroba występuję stacjonarnie należy profilaktycznie stosować preparaty rzęsistkobójcze.
Leczenie
BS ( Belgica De Weerd) , Ronidazol (Panter Holland ) , Cocci-geel ( Pantex Holand), Cocci-Tricho-Mix ( Travipharma)
Salmonelloza
Wśród bardzo wielu chorób występujących u gołębi domowych salmonelloza jest nadal najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową. W ostatnich 30 latach, w zależności od roku, jednostka ta stanowiła od 20 do ponad 40 % wszystkich chorób rozpoznawanych u tych ptaków w Polsce.
Chorobę wywołuj ą bakterie należące do rodziny Enterobacteriaceae; z rodzaju Salmonella, najczęściej Salmonella typhimurium var. copenhagen. Należy podkreślić, że gołębie są wrażliwe na inne serowary tych zarazków, w tym również na infekcję Salmonella enteritidis . Salmonelle są oporne na działanie niekorzystnych warunków środowiska i długo utrzymują się w środowisku gołębnika.
Ptaki najczęściej zakażają się drogą pokarmową przez spożycie skażonej karmy lub wody, w trakcie "dziobkowania", lub przez mleczko wola. Do infekcji dochodzić może drogą oddechową za pośrednictwem wdychanego kurzu zawierającego bakterie. Tak dzieje się w hodowlach o złych warunkach sanitarnych lub w czasie zbiorowego transportu na wystawy czy loty. Istnieje także możliwość zakażenia drogą transowarialną, kiedy zakażeni są rodzice. Przy tej drodze infekcji zarodki zamierają w trakcie rozwoju embrionalnego lub wyklute młode giną po kilku dniach wskutek zakażenia woreczka żółtkowego. Choroba występuje najczęściej w okresie wychowu młodych, naj rzadziej w okresie zimowym.
Objawy kliniczne
Czas inkubacji choroby wynosi od 3 do 5 dni. Salmonellae powodują widoczne objawy dopiero wtedy, gdy zaatakują gołębie z osłabioną odpornością lub ptaki młode, które wskutek braku kontaktu z zarazkiem nie wytworzyły odporności. Dorosłe gołębie są na ogół bezobjawowymi nosicielami. Czasami można u nich zaobserwować upośledzony popęd płciowy, nieregularne składanie jaj, niezapłodnione jaja lub zamarłe w trakcie rozwoju zarodki. Gołębie pocztowe mają gorszą kondycję, a tym samym nie uzyskują zadawalających wyników w lotach. U młodych ptaków przy postaci utajonej występują zaburzenia wzrostu i rozwoJu.
Najczęściej spotykaną postacią kliniczną choroby jest postać jelitowa powodująca największe straty. Dotknięte tą formą gołębie są apatyczne, nastroszone, silnie wychudzone, nie jedzą (Fot.7, Fot.8, Fot.9). Obserwuje się u nich biegunkę, co widać po silnie zabrudzonych piórach ogona i kończynach. Kał jest barwy od brązowej do jasnozielonej, nie u formowany, wodnisto-pienisty z dodatkiem śluzu lub krwi, zawierający resztki niestrawionej karmy, o przykrym zapachu (Fot.1O). Gołębie, które przez dłuższy czas nie przyjmują pokarmu wydalają kał zielony ("kał głodowy" - składający się głównie z wody, śluzu jelitowego i żółci), który po przyjęciu karmy normalizuje się. W "kale biegunkowym" znajduje się bardzo duża ilość bakterii, które zanieczyszczają gołębniki i woliery.
Postać posocznicowa salmonellozy występuje najczęściej u gołębi poniżej 6 tygodnia życia i ma' przebieg ostry lub podostry. Ptaki chudną w sposób zauważalny, wymiotują, czasem obserwuje się u nich zapalenie spojówek, wydalają płynny, zielonkawy kał i giną po kilku dniach. Gołębie zostają najczęściej zakażone przez rodziców w trakcie karmienia. Bakterie, które dostają się do jelit gołębi masowo rozmnażają się i przenikają razem z krwią do tkanek i narządów. Często dochodzi do zakażenia krwi i zejścia śmiertelnego. Czasami obserwuje się objawy ze strony centralnego układu nerwowego spowodowane działaniem toksyn.
Postać stawowa salmonellozy jest z reguły skutkiem posocznicy.
Zdaniem autorów patomechanizm tej postaci choroby może mieć podłoże reumatoidalne. Postać stawowa z reguły stwierdzana jest u dorosłych gołębi, najczęściej u samic. Objęte zapaleniem stawy na początku są mało zmienione, potem obrzękłe, bolesne i gorące. Skóra w obrębie stawu pokryta jest strupami i łatwo się łuszczy. Dochodzi do zesztywnienia stawów i zgrubienia torebek stawowych. Na ogół zmiany chorobowe mają jednostronną lokalizację. W zależności od zaatakowanego stawu gołębie nie mogą latać lub chodzić. Schorzeniu najczęściej ulegają stawy skrzydeł, w 90% staw łokciowy, rzadziej staw barkowy, stawy nadgarstka i palców. Porażone skrzydła są opuszczone. Jeśli próbuje się takie skrzydło rozciągnąć gołąb odczuwa ból. Mięśnie skrzydeł są zgrubiałe, stwardniałe, a nawet atroficzne. Pod skórą kości palców można wyczuć zgrubienia wielkości ziaren prosa lub grochu. W kończynie miednicznej zapaleniu ulegają najczęściej staw skokowy, biodrowy i kolanowy. Ptaki z zaatakowanymi stawami nóg chodzą sztywno, utykają i nie mogą obarczać chorej kończyny. Jeśli zaatakowane są obydwie nogi gołębie poruszają się za pomocą skrzydeł. Gołębie dotknięte tą formą salmonellozy wykazują pogorszenie stanu ogólnego, zmniejszone przyjmowanie pokarmu i wody, apatię i dreszcze. Chore ptaki można często klinicznie wyleczyć, ale w stawach objętych zmianami pozostawać mogą zarazki salmonelli, które mają wpływ na nowe procesy zapalne.
Przy postaci nerwowej obserwuje się zaburzenia równowagi, opisthotonus (głowa i szyja odchylone do tyłu), torticollis (skręty szyi). Dzieje się tak, gdy zaatakowany jest błędnik. Przy jednostronnym zapaleniu błędnika gołębie początkowo mogą stać, a nawet latać, ale przekręcają głowę albo w lewo, lub w prawo albo w dół, przy czym koniec dzioba wskazuje górę lewej lub prawej strony. Jeśli zaatakowany jest narząd równowagi z obydwu stron gołębie rzadko normalnie trzymają głowę, przekręcają zmiennie w lewo lub wprawo. Po dołączeniu innych objawów ze strony centralnego układu nerwowego gołębie nie mogą latać, nie stoją, przewracają się. Padają po kilku dniach lub tygodniach.
Najczęściej w stadzie stwierdza się występowanie większości form klinicznych salmonellozy. Objawy kliniczne nie są charakterystyczne i mogą występować przy wielu innych chorobach. W zależności od postaci choroby, czasu jej trwania gołębie wykazują podwyższoną lub obniżoną temperaturę. Objawy nerwowe występują przeważnie u ptaków młodych ze zmianami zapalnymi w stawach, a u dorosłych ze zmianami w torebkach ścięgien.
Zmiany sekcyjne
Przy sekcji podłych, najczęściej wychudzonych gołębi obserwuje się zmiany przede wszystkim w jelitach. W ostrym przebiegu choroby stwierdza się nieżytowe lub krwotoczne zapalenie jelit, a przy chronicznym przebiegu znajduje się typowe dla salmonellozy ogniska dyfteroidalne w śluzówce jelit cienkich. W wątrobie widoczne są często szaro-białe ogniska martwicowe tzw. ziarniniaki "paratyfusu". Za najbardziej charakterystyczną zmianę sekcyjną uznaje się wielokrotne powiększenie śledziony. W trzustce czasami można stwierdzić silne przekrwienie i obecność szarożółtych ognisk martwicowych (FoUl). Obserwuje się włóknikowe zapalenie worka osierdziowego, zapalenie nasierdzia i ogniska martwicowe w mięśniu sercowym. W płucach spotkać można serowate guzki wielkości od ziarenek prosa do wielkości orzecha laskowego.
U samic zmiany lokalizują się też w układzie rozrodczym. Jajnik jest przekrwiony, kule żółtkowe zdeformowane z włóknikowym zapaleniem.
U samców występują najczęściej jednostronnie powiększone jądra ze zmianami nekrotycznymi. W jamach stawowych przy ostrym przebiegu choroby znajduje się czerwono-żółty wysięk, a w przebiegu przewlekłym można spotkać serowate masy włóknikowe. Czasami w mięśniach piersiowych wyczuwalne są ogniska martwicowe wielkości ziaren pszenicy. U pojedynczych sztuk mogą występować zmiany zapalne w oczach objawiające się ropnym zapaleniem spojówek. Szczepienie ochronne Zoosal T.
Kał zmieniony przez infekcję salmonellami: małe składniki kału leżą w śluzowato-wodnej kałuży z białymi, płatkowatymi częściami.
Robaczyce jelitowe gołębi
Przyczyna choroby
Robaczyce gołębi są najczęściej wywołane przez glisty i kapilarnie. Inne robaki odgrywają mniejszą rolę. Glisty i kapilarie bytują w jelitach cienkich. Szkodliwe działanie pasożytów spowodowane jest tym, że pozbawiają one organizm gołębia cennych składników pokarmowych (glisty) lub produkują toksyny i uszkadzają błonę śluzową jelit (kapilarie). Rozwój tych robaków może być prosty lub złożony. Robaki o prostym rozwoju nie wymagają żywiciela pośredniego. Pasożyty o złożonym cyklu rozwojowym wymagają obecności żywiciela pośredniego. W przypadku Capillaria eaudinflata takim żywicielem są dżdżownice. Gołębie zarażają się, więc tym pasożytem przez zjedzenie dżdżownicy.
Objawy kliniczne
Inwazja nieznacznego stopnia nie wywołuje najczęściej żadnych objawów klinicznych. Przy intensywnej inwazji, stałe pozbawienie substancji odżywczych prowadzi do obniżenia kondycji ptaków. Gołębie chudną stają się matowe i bez połysku. Intensywne inwazje powodują utratę apetytu, u młodych gołębi dochodzi do zahamowania wzrostu. Nie kiedy objawy są dość wyraźne i są one wynikiem zaburzeń metabolicznych i działania wydalonych przez robaki neurotoksyn. Kapilarie penetrują w głąb błony śluzowej jelita i usadawiają się w tkance jelitowej. Silne inwazje tych pasożytów prowadzą do anemii zwłaszcza II ptaków młodych. Możliwe jest także krwotoczne zapalenie jelit. Pojawia się biegunka. Kał jest biały, wodnisty lub smugowaty, brązowo-zielony. Nawet niewielkie inwazje robakami u gołębi mogą być rozpoznane podczas parazytologicznego badania kału.
Leczenie
Odrobaczanie powinno być wykonywane jako indywidualny zabieg wymagający podania każdemu gołębiowi leku bezpośrednio do dzioba, ponieważ: W wyniku podania leku przeciw robaczego w ten sposób osiąga się wysoką koncentrację w krótkim okresie czasu, co pozwala na uniknięcie skutków ubocznych;
Doświadczenie praktyczne wskazuje, że przy podawaniu leku w wodzie do picia część ptaków może nie przyjmować wody z lekiem przez 3-4 dni, jeśli tylko preparat nawet nieznacznie zmienia smak wody. Takie ptaki nie będą uwolnione od pasożytów i staną się źródłem reinwazji dla innych gołębi w stadzie.
Zapobieganie
Po skutecznym odrobaczeniu gołębie powinny być chronione przed nawrotem inwazji. W tym celu jest bardzo istotne regularne codzienne czyszczenie gołębnika, co da pewność, że wszystkie jaja robaków ulegną eliminacji przed osiągnięciem dojrzałości. Należy również stosować profilaktyczne odrobaczanie stosując preparat Belgawormac tabletki dla gołębi (1 tabletka na gołębia )
Terminy profilaktycznego odrobaczania
Gołębie pocztowe:
Dorosłe - luty i sierpień
Młode - kwiecień lub maj
Gołębie ozdobne:
Dorosłe - przed lęgami (styczeń/luty) i sierpień
Młode - 4-5 tyg. po opuszczeniu gniazd
Tasiemczyce gołębi
Tasiemczyce są stosunkowo rzadko stwierdzane u gołębi domowych w warunkach krajowych. Pasożyty te mają skomplikowany cykl rozwojowy z udziałem owadów, ślimaków itp. żywicieli pośrednich. Mają one cienkościenne,
wielokształtne jaja, które są większe od jaj glist. Objawy kliniczne przy inwazji tasiemców są bardzo mało specyficzne. Ograniczone inwazje przebiegają bezobjawowo, silne prowadzą do utraty kondycji. Ptaki są mało aktywne, blade, mają zwiększone pragnienie. Młode gołębie są zahamowane w rozwoju, wychudzone. Niekiedy obserwuje się trudności w poruszaniu i porażenia. W leczeniu tasiemczyc gołębi polecany jest Belgawormac ( Belgica De Weerd )
Pasożyty (kleszcze, świerzbowce, piórojady)
Występowanie pasożytów zewnętrznych u gołębi jest szeroko rozpowszechnione. Pasożyty zaliczane do owadów i pajęczaków szkodzą organizmowi gołębia w różny sposób. Podczas gdy niewielka ilość pasożytów nie wywołuje żadnych objawów chorobowych, to większa ich ilość prowadzi do znacznych uszkodzeń organizmu, a nawet do śmierci gołębi młodych.
Kleszcze należą do grupy pajęczaków atakujących gołębie i wysysających krew. Pasożyty te atakują również inne gatunki ptaków, ssaki i ludzi. Kleszcze, aktywne przeważnie nocą, powodują czasami taką utratę krwi, że prowadzi to do niedokrwistości. Pisklęta i gołębie młode mogą nawet padać. Nasze gołębie atakowane są przez dwa gatunki kleszczy, kleszcze gołębie i kleszcze ptasie.
Świerzbowce należą również do pajęczaków. Żyją na skórze lub w jej wnętrzu i w zależności od gatunku odżywiają się krwią, cząstkami tkankowymi lub składnikami budulcowymi pióra. U gołębi występują takie same gatunki jak u ptactwa domowego i u innych gatunków ptaków. Większość gatunków świerzbowców żyje cały czas na swoim żywicielu. Jedynym wyjątkiem jest czerwony ptaszyniec żyjący w ciągu dnia daleko od gołębi, ukryty w gołębniku pod siodełkami lub w innych zagłębieniach, a przechodzący na gołębie tylko nocą.
Najniebezpieczniejszymi gatunkami świerzbowców dla naszych gołębi są: czerwony ptaszyniec, świerzbowiec żerujący na korpusie i świerzbowiec atakujący nogi gołębi. Te gatunki przy silnym ataku na organizm wywołują silne objawy chorobowe.
Piórojady są owadami. Wśród gołębi występuje 11 gatunków piórojadów. Prawie każdy gołąb ma te insekty, przy czym niewielka ich ilość nie powoduje żadnych większych szkód. Te pasożyty żyją cały czas na ciele gołębi i odżywiają się puchem piórowym, materiałem budulcowym pióra, łuskami skórnymi a czasami nawet krwią. Duża ilość piórojadów na ciele prowadzi do powstania wyjedzonych dziur w piórach, silnego defektu upierzenia i słabego rozwoju upierzenia u piskląt. Ponieważ większość wymienionych pasożytów żyje cały czas na gołębiu , samo ich zwalczanie następuje bezpośrednio na gołębiach. Regularne zwalczanie pasożytów jest najlepszym środkiem utrzymania ich w dopuszczalnych granicach .
Zapobiegawcze zwalczanie pasożytów należy przeprowadzać w miesiącach letnich co 4 tygodnie , a zimowych co 8 tygodni .
Zalecane preparaty
Ar-Backs ( spray ) ,U-200 ( Tollisan ) ,Parasisten ( Pantex Holland) , LW-parasite ( Travipharma )
Paramyxowiroza
Paramyxowiroza występuje u gołębi jako choroba ostra o przebiegu epidemicznym.
Patogen
Paramyxowiroza jest związana z patogenem choroby z Newcastle, ale nie jest identyczna. Wirus jest silnie patogenny dla gołębi, ale nie atakuje innych gatunków ptaków domowych.
Przebieg choroby
Zaledwie w kilka dni od zarażenia ptaki o widocznym i utajonym przebiegu choroby zaczynają wydalać wirus w wydzielinach ze spojówki, nosa, gardła oraz z odchodami. Okres inkubacji waha się od 3 do 21 dni.
Do 30% zarażonych ptaków może wyzdrowieć samoistnie po około 4 tygodniach choroby.
Objawy choroby
Pierwszymi objawami paramyxowirozy jest zwiększone spożycie wody w połączeniu z ograniczeniem jedzenia, wyniszczeniem organizmu oraz biegunką spowodowaną patologicznym wydzielaniem płynów ( w gołębniku można zaobserwować kałuże odchodów z pływającymi cząstkami kału). Kolejnym typowym etapem jest wystąpienie jedno-lub obustronnego paraliżu nóg, strachliwości, skrętu szyi, skrętnych ruchów ciała, przewracania się i chodzenia do tyłu. Większość gołębi umiera.
Rozpoznawanie choroby
Wirus można wykryć w laboratoriach posiadających specjalistyczny sprzęt, poprzez badanie wirusowe próbek organów padłych gołębi (mózgu i nerek).
Testy na antyciała przeprowadza się poprzez serologiczne badanie próbek krwi pobranych od chorych gołębi nie później niż w 2 tygodnie po zarażeniu.
Leczenie
Podobnie jak w przypadku innych chorób wirusowych, nie jest znana skuteczna metoda leczenia chorych gołębi. Jeśli w zachodzi podejrzenie zarażenia stada, można przeprowadzić szczepienia ratunkowe dla wszystkich gołębi wyglądających na zdrowe, w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby (patrz roczny plan zapobiegawczy:plan szczepień przeciw paramyxowirozie, zaczynając od dnia 4 = dnia szczepienia). Ptaków wykazujących zauważalne objawy choroby nie należy poddawać szczepieniom ratunkowym i należy je odłączyć od stada, ponieważ wydalając wirusa stanowią zagrożenie dla pozostałych gołębi do momentu uzyskania osłony poszczepiennej. Zaleca się podawanie livimun® oraz multivitamin E 12 w celu wzmocnienia naturalnej odporności ptaków.
Zapobieganie
Jedyny środek ochronny stanowi aktywne szczepienie.
Ptaki uzyskują stałą odporność po 3-4 tygodniach.
Ospa gołębia
Ospa występuje w stadach gołębi na całym świecie. Jej zwiększona aktywność jest obserwowana w wilgotne lata i ciepłe zimy.
Patogen
Wirus ospy gołębiej wywołuje typowe zmiany skóry i śluzówki u gołębi. Nie jest zakaźny dla ludzi,ani innych ssaków.
Objawy choroby
Ospa gołębia występuje w dwóch postaciach:
- w postaci skórnej: na skórze, w szczególności w miejscach zetknięcia się naskórka ze śluzówką oka i w rejonie dziobu oraz na nogach pojawiają się strupy. Wirus wnika w skórę przez drobne pęknięcia (zadrapania, dziobnięcia i ugryzienia owadów). Strupy wyraźnie różnią się od czystej skóry, ale są do niej mocno przywarte. Nie należy ich usuwać, z powodu zagrożenia krwawieniem.
- w postaci śluzówkowej: na błonie śluzowej wyrostka dziobowego i w jamie gardła pojawiają się mocno wrośnięte w nią narośle, które mogą przeszkadzać w pobieraniu karmy i wody oraz w oddychaniu.
Infekcja zwykle ma przebieg łagodny, pod warunkiem, że zmiany na skórze i błonie śluzowej które mogą również występować równocześnie ograniczają się do lokalnych ognisk infekcji. Stan ogólny pogarsza się w przypadku wejścia wirusa do krwiobiegu i przerzutów na organy wewnętrzne. Ospa trwa około 3-4 tygodni, a w przypadku niedożywionych gołębi może przeciągnąć się do kilkunastu tygodni, a nawet miesięcy. Przebieg choroby może skomplikować wtórna infekcja bakteryjna.
Rozpoznawanie choroby
Obie postacie choroby można stosunkowo łatwo rozpoznać po charakterystycznych strupach lub naroślach na skórze i błonie śluzowej. Potwierdzenie podejrzewanej choroby uzyskuje się poprzez badanie mikroskopowe zaatakowanych tkanek w poszukiwaniu tzw. "wtrętów BolIingera" które zawierają duże ilości wirusów.
Podobne objawy
Trichomonadoza (żółty guzek), Ornitoza, katar zakaźny ("sapka").
Leczenie
Podobnie jak w przypadku innych chorób wirusowych, nie jest znana skuteczna metoda leczenia chorych gołębi.
Jeśli w zachodzi podejrzenie zarażenia stada, można przeprowadzić szczepienia ratunkowe dla wszystkich gołębi wyglądających na zdrowe, w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby (patrz roczny plan zapobiegawczy: plan szczepień przeciw ospie gołębiej, zaczynając od dnia 4 = dnia szczepienia). Ptaków wykazujących zauważalne objawy choroby nie należy poddawać szczepieniom ratunkowym i należy je odłączyć od stada.
Zaleca się podawanie livimun® w celu pobudzenia naturalnej odporności, w połączeniu z chlortetracyclin+
aby zapobiec wtórnym infekcjom bateryjnym. Podczas rekonwalescencji należy zapewnić ptakom jak najlepszą dietę i podawać multivitamin EB12.
Uwaga
w trakcie kuracji nie podawać gołębiom karmy zawierającej wapń (np. żwirku), ponieważ wapno wiążę chlorotetracyklinę, zmniejszając jej skuteczność.
Nie pozwalać zarażonym gołębiom na swobodne loty. Usunąć wodę do kąpieli.
Zapobieganie
Jedyny środek ochronny stanowi aktywne szczepienie (patrz roczny plan zapobiegawczy, plan szczepień przeciwko ospie gołębiej). Ptaki uzyskują stałą odporność po 4 tygodniach.
Ornitoza
Omitoza jest chorobą infekcyjną wywołaną przez chlamydie, mogących przenosić się z gołębia na człowieka. Najwięcej przypadków zachorowań na ornitozę odnotowuje się w mieącach: od maja do lipca oraz od października do grudnia. Ornitoza staje się poważną epidemią tylko wśród gołębi młodych. Jeśli zainfekozostaną gołębie dorosłe, nie wykazują one najczęściej żadnych obów chorobowych albo tylko niewielkie i niegroźne.
Ornitoza występuje często jednocześnie z zakaźnym katarem. Zarazek ornitozy zalicza się dzisiaj do gatunku riketsji, grupy zarazków stanoących formę przejściową między wirusami a bakteriami. Według najbadań zarazek ornitozy jest identyczny jak zarazek wywołująpapuzlcę. Chlamydie wydalane są z kałem, łzami, śluzem dziobowym i gardłowym oraz z mlekiem z wola. Zarówno gołębie z widocznymi objawami chorojak i gołębie z ukrytą infekcją mogą "rozsiewać" zarazki chlamydie. Zarażenie następuje poprzez wdychanie kurzu zawierającego zarazki, poprzez przyjmowanie zakażonej karmy lub wody a także przy dziobaczy karmieniu młodych. W przypadku ornitozy zauważa się na początku choroby zaburzenia w ogólnym samopoczuciu takie jak: osłabiona witalność, ograniczone przyjmowanie pokarmów, wzmożone przyjmowanie wody, spadek sprawści i wysokie straty hodowlane. U pojedynczych gołębi pojawia się przeważnie jednostronne zapalenie spojówki. Gołąb reaguje bardzo wrażna jasne światło i przymyka oczy. Z powodu procesu zapalnego zwęża się kanał łzowy i równocześnie wzrasta wytwarzanie łez. Te nie mieszczą się w kanale łzowym i wypływają poza powiekę. Wydzielina łzowa jest na początku wodnista, potem wodno-śluzowata a następnie wskutek dodatkowych infekcji bakteryjnych staje się śluzowato-ropna. Powieki sklejają się, dochodzi do nagromadzenia się łez pod powieką i do wybrzuszenia zamkniętych powiek. Jeśli zapalenie utrzymuj e się przez dłuższy czas, dochodzi do zmętnienia rogówki i ao ślepoty. Z reguły jednak zapalenie spojówek ustępuje bez leczenia w ciągu tygodnia.Pozostaje tylko swędzenie. Gołębie próbują wtedy ulżyć sobie, pocieraąc skrzydłem o powiekę. W ten sposób powstaje obraz charakterystyczdla ornitozy, otóż pióra okrywowe skrzydła są sklejone. Po stwierdzeniu pierwszego przypadku zachorowania szybko jeden gołąb po drugim zapada na zapalenie spojówek. Jednocześnie nie choruje dużo gołębi, tak,że stan zapalny w stadzie przeciąga się w czasie i trwa 3-4 tygodnie. Wielokrotnie choroba przerzuca się na górne drogi oddechowe. Gołąb dostaje kataru nosowego, na początku o konsystencji wodnistej, potem żółtawo-śluzowatej. Otwory nosowe zostają "zapchane", a gołąb oddyprzez wpółotwarty dziób. Wskutek zapalenia gołąb odczuwa ból i swędzenie, którym chce zapobiec przez częste drapanie. Również pokichanie i potrząsanie głową, podobnie jak w przypadku kataru zakaźnego, gołąb stara się udrożnić drogi oddechowe. To prowadzi jeddo zanieczyszczenia brodawek nosowych i piór na głowie. Infekcja chlamydiami może rozwinąć się w silne zapalenie płuc, przechoące w zapalenie worków powietrznych. powstaje tzw. "katar rzężąprzy którym słychać wyraźne kichanie i rzężenie. W przypadku zagórnych dróg oddechowych przyczyną jest najczęściej infekcja wywołana chlamydiami i mykoplazmami. Ostry przebieg ornitozy spotyka się wielokrotnie u gołębi młodych w drugim lub trzecim tygodniu życia. W stadach zarażonych ornitozą pada do 80% młodych. Spokojniejszy przebieg z pojedynczymi niewielkimi objawami choroboma ornitoza u gołębi dorosłych. Niebezpieczna może być w tym przypadku tylko dlatego, że trwa bardzo długo i przyczynia się do osłacałego organizmu. Ciągłe rozmnażanie się zarazka powoduje silne obciążenie wątroby toksynami. Tkanka wątroby ulega częściowemu zniszi zastąpiona zostaje tkanką tłuszczową. Tworzy się tłuszczowa wątroba. Długotrwałe zapalenie dróg oddechowych i płuc oraz ciągłe problemy z oddychaniem prowadzą także do osłabienia serca. Następstwem jest trwała wada serca.
Leczenie
Ornimix DS. ( Pantex Holland ) ,Orni-Specjal ( Belgica De Weerd )
Ornisol ( Belgica De Weerd ),Orni-Cure ( Oropharma ), Ornithosemix ( Dac), Myco-Orni-Mix ( Travipharma)
Kokcydioza
Mimo, że kokcydioza należy do częściej spotykanych pasożytniczych chorób gołębi w kraju, to jest ona niedoceniana zarówno przez lekarzy weterynarii jak i hodowców. Badania w wielu krajach wykazały, że znaczny odsetek gołębi jest nosicielami kokcydii. Ptaki takie wydalając kałem oocysty nie wykazując najczęściej klinicznych objawów choroby. W sposób nie ulegający wątpliwości udowodniono, iż kokcydioza ma rujnujący wpływ na kondycję gołębi pocztowych. Z dostępnych opracowań na temat częstości występowania chorób gołębi w kraju w ciągu ostatnich 25 lat, wynika jednoznacznie, że inwazje, wywołane przez kokcydia występują bardzo często, a w ciągu ostatnich kilku lat częstość występowania tych inwazji zdaje się wzrastać. Badania własne potwierdzają, że z chorób inwazyjnych, zasadnicze zagrożenie dla zdrowia gołębi pocztowych w Polsce, w ciągu ostatnich lat, mają kokcydioza i trichomonoza. Powszechnie uważa się, że kokcydioza jest jednym z najczęstszych patogenów obniżających kondycję gołębi, natomiast jej znaczenie jako samoistnej, ostrej choroby w warunkach krajowych jest najczęściej niewielkie. Należy mieć także na uwadze, iż jednostka ta jest jednym z najczęstszych czynników otwierających wrota zakażenia dla innych chorobotwórczych zarazków, tj.salmonelle, paramyksowirusy, cirkowirusy czy rzęsistki. Z tego względu należy dążyć do ograniczenia występowania tej choroby u gołębi. Szczególnie hodowcy gołębi sportowych muszą być zainteresowani profilaktyką tej jednostki. W praktyce można wyróżnić dwie formy choroby
Forma subkliniczna, czyli bezobjawowa
Ta postać choroby jest najczęściej stwierdzana u gołębi. Ptaki nie wykazuj żadnych objawów chorobowych. Przez ciągłe zarażanie się obecnymi w środowisku oocystami organizm gołębia nabiera odporności. W tej sytuacji powstaje stan swoistej równowagi między gołębiem a pasożytem. Zachodzi pytanie czy ptaki z bardzo niewielką inwazją powinny być leczone? Najczęściej zaleca się, aby nie leczyć niewielkich inwazji, bowiem nieumiejętna, terapia może zaburzyć tę równowagę i obniżyć odporność organizmu gołębia. Z tego powodu po leczeniu kokcydiozy zaleca się stosowanie preparatów zasiedlających.
Ostra forma choroby
Ta postać choroby występuje stosunkowo rzadko u młodych gołębi (od 3 tygodnia życia), które nie mają jeszcze wykształconych mechanizmów obronnych. Stres wywołany zmianą żywienia, przejście z odżywiania mleczkiem na pobieranie ziarna, obniża naturalną odporność młodych gołębi i powoduje szybkie rozprzestrzenianie się kokcydiozy, nawet, jeżeli zarażenie wywołuje niewielka ilość oocyst inwazyjnych. Pojawiają się objawy poważnych zaburzeń jelitowych, śluzowo-wodnista biegunka, w części przypadków przechodząca w "krwawą" biegunkę. Obserwuje się także osłabienie, wychudzenie i apatię. Przy dołączeniu się zakażeń wikłających dochodzi do upadków (3-13 %). Jeżeli dostatecznie wcześnie podjęto, odpowiednie leczenie, chore gołębie szybko wracają do zdrowia, ponieważ zmiany w nabłonku jelitowym wycofują się w krótkim czasie.
Diagnostyka kokcydiozy gołębi
Rzadka, wodnista, czasami śluzowa biegunka może budzić podejrzenie kokcydiozy. Sekcja chorych lub padłych gołębi pozwala stwierdzić zmiany zapalne w jelitach cienkich. Podejrzenie kokcydiozy w każdym, przypadku powinno być potwierdzone za pomocą mikroskopowego badania kału lub zeskrobin ze ściany zmienionego jelita. Tylko stwierdzenie znacznej liczby oocyst może wykazywać, że choroba obserwowana u gołębi jest wywołana przez Kokcydia, a nie przez inne czynniki
Należy mieć na uwadze, że śluzowo-wodnista lub "krwawa" biegunka występuje także przy innych chorobach na przykład przy I,dll 'zycy, kolibakteriozie, salmonelozie czy trichomonozie. Różnicowanie jest możliwe na podstawie mikroskopowego badania kału na obecność oocyst.
Ogólne zasady leczenia
W sytuacjach stresowych każdy czynnik obniżający odporność gołębi powoduje, że nawet stosunkowo niewielka inwazja może być przyczyną wybuchu choroby. Z tego względu konieczne jest okresowe profilaktyczne uwalnianie gołębi od kokcydii, nawet, jeśli brak jest wyraźnych klinicznych objawów chorobowych. Takie postępowanie powoduje, że potencjalny czynnik stresujący, jakim jest obecność oocyst kokcydii w przewodzie pokarmowym, jest stosunkowo łatwo wyeliminowany. Gołębie mogą, więc łatwiej zwalczać niekorzystne działanie stałych stresorów. Jeszcze raz należy podkreślić, że stwierdzenie kilku oocyt w kale gołębi nie powoduje potrzeby rozpoczęcia terapii. Jak wspomniano wcześniej podjęcie leczenia w takim przypadku byłoby zasadniczo błędem, ponieważ zaburzyłoby ono odporność organizmu gołębia W łagodnych, niewielkich inwazjach należy dążyć tylko do podniesienia ogólnej odporności ptaków i niszczenia oocyst w środowisku. likwidują tu coraz szersze zastosowanie preparaty zawierające żywe mikroorganizmy popularnie zwane preparatami zasiedlającymi. Należy mieć na uwadze, że częstą przyczyną niepowodzeń w leczeniu kokcydiozy gołębi jest zdolność Eimerii do nabywania oporności na stosowane leki.
Przeprowadzone badania własne wykazały, że podanie gołębiom naturalnie zakażonym Eimeria sp. Baycoxu w dawce około 7,5 mg na 1'0IQbia eliminuje wydalanie oocyst z kałem, już po 72 godzinach. Przy bardzo intensywnej inwazji po podaniu takiej dawki stwierdzono jedynie niewielką ilość kokcydii. Badania w warunkach terenowych wykazały, że I -I jest dobrze tolerowany przez gołębie. Nie obserwowano jego negatywnego wpływu na loty i rozród. Badania przeprowadzone w 150 stadach wykazały, że w prawie wszystkich przypadkach uzyskano 1':I~kowite wyleczenie, a w jednym przypadku bardzo znaczne ograniczenie inwazji.
Należy mieć na uwadze, że terapia klinicznej kokcydiozy jest ,stosunkowo łatwa, to jednak w praktyce uzyskanie pełnego wyleczenia jest niemożliwe bez przerwania łańcucha zakażenia poprzez niszczenie oocyst w środowisku gołębnika. Po zakończeniu leczenia gołębnik i jego wyposażenie powinno być starannie oczyszczone i odkażone przy użyciu preparatu niszczącego oocyty kokcydii .
Leczenie
TKK ( Backs) , Ccci-geel ( Panter Holland ) BS ( Belgica De Weerd)
Gambakokzid ( Ronhnfrierd ) Cocci-Tricho-Mix ( Travipharma )
Katar zakaźny
Choroby układu oddechowego często bywają łączone, a ich wybuch może być wynikiem wspólnego działania patogenów oraz czynników obecnych w otoczeniu gołębnika, które obniżają odporność gołębi na zarażenie.
Patogeny
Drzwi do infekcji otwiera mykoplazma oraz wirusy, jak również grzyby i trichomonady. Obniżają one odporność gołębi i stwarzają warunki do rozwoju i namnażania się bakterii takich jak pasteurella, kokcydia oraz E. coli. Te wtórne bakterie wywierają wpływ na obraz kliniczny widzialnych i słyszalnych objawów kataru (sapanie). Katar nie zawsze bywa spowodowany działaniem patogenów. Bardzo często powoduje go nieodpowiednia wentylacja i systemy wietrzenia, zaś przeciągi, niedostatek tlenu oraz wysokie stężenie szkodliwych gazów i kurzu w gołębniku obniżają odporność gołębi, znacznie zwiększając ich podatność na infekcje.
Objawy choroby
Na początku hodowca zauważa kichanie oraz wodnistą wydzielinę z nosa, która w ostrej fazie choroby gęstnieje i nabiera barwy żółtobrązowej. Jednocześnie pogarsza się kondycja ptaków, zmniejsza się ilość spożywanej karmy oraz wody, następuje przerwa w pierzeniu, a ptaki stają się niechętne do lotu. Korale i narośl dziobowa nabierają szarej barwy, a gołąb zaczyna drapać się po głowie i nosie. Po otwarciu dzioba widać nitki śluzu między tylną częścią języka a podniebieniem. Inne objawy kliniczne to zaczerwienienie i opuchlizna błony śluzowej gardła. W zaawansowanym stadium choroby w rejonie krtani tworzą się białożółte ogniska, zaś procesy zapalne przenoszą się do tchawicy i dolnych dróg oddechowych (worki powietrzne).
Rozpoznawanie choroby
Katar zakaźny zwykle diagnozuje się na podstawie zachowania chorych gołębi, zmian zapalnych w rejonie głowy oraz dróg oddechowych oraz charakterystycznych odgłosów przy oddychaniu (sapanie). W przypadku podejrzenia choroby zaleca się badanie przez lekarza weterynarii oraz wykrycie patogenów poprzez badania bakteriologiczne.
Likwidacja czynników obniżających odporność i przyczyny stresu
oględziny gołębnika (wentylacji i wietrzenia), stopnia jego zatłoczenia oraz poziomu kurzu w powietrzu. Aby zmniejszyć ilość bakterii przenoszących się drogą powietrzną należy dwa razy dziennie spryskiwać gołębnik czynnym roztworem chevi-air (około 5 przyciśnięć pompki na sekcję: unikać tworzenia się kropel na ścianach). Roztwór czynny = 60 mi (3 dozowniki) na 2 litry wody.
Uwaga
Nie podawać gołębim karmy zawierającej wapń (np. żwirku) podczas leczenia, ponieważ wapń wiążę chlorotetracyklinę zmniejszając jej skuteczność.
Nie pozwalać zarażonym gołębiom na swobodne loty. Nie podawać wody do kąpieli.
Heksamitiaza gołębi
Przyczyna choroby
Heksamitiaza gołębi wywołana przez pasożytniczy pierwotniak Hexamita columbae.
Objawy kliniczne
Heksamitiaza jest chorobą młodych gołębi. Podobnie jak ma t miejsce w przypadku trichomonozy, wiciowiec Hexamita columbae je przenoszony na potomstwo przez bezobjawowo zainfekowanych rodziców. W zakażonej hodowli choruje blisko 100% młodych gołębi Najczęściej chorobę obserwuje się między 7 a 12 dniem życia. Po dołączeniu się dodatkowych czynników obciążających dochodzi do upadków. Śmiertelność wśród ptaków, które zachorowały wynosi od 1-10%.
Chore osobniki wykazują objawy biegunki. Wzmaga się pragnienie ptaki dużo piją i pomimo w zasadzie zachowanego apetytu, szybko chudną. Często obserwuje się zaburzenia w trawieniu i gromadzenie płynu w wolu. Kałomocz jest nieuformowany, śluzowo-wodnisty i cuchnący.
Pasożyt powoduje zapalenie nieżytowe błony śluzowej jelit cienkich.
Leczenie
Ronidazol ( Panter Holland ) BS ( Belgica De Weerd )
Cocci-geel ( Pantex Holland ) Ronidazol ( Dac)